Buzağıların hayatta kalmaları ve sağlıklı bir şekilde gelişmeleri onlara uygulanan bakım ve besleme yöntemleri ile yakından ilişkilidir.
Hatalı bakım ve besleme uygulamaları buzağıların ileri yaşlardaki performanslarını oldukça etkilemektedir.
Örneğin hatalı bakım ve besleme yapılan bir erkek buzağı ileriki yaşlarda besiye alındığında kesim olgunluğuna gelme zamanı doğru bakılıp beslenen buzağılara göre birkaç ay uzayabilmektedir. Ya da boylanma sıkıntısı yaşanabilmektedir.
Yine hatalı beslenen bir dişi buzağı inek olduğu dönemde daha az süt verebilmektedir. Yeni doğan bir buzağı yaklaşık 1 saat içersinde ayağa kalkar ve anasını emmeye çalışır. Buzağı emmeden önce anasının meme başları ve memenin etrafı ılık sabunlu suyla yıkanıp temiz bir bezle kurulanmalıdır.
Ağız Sütü ve Önemi:
Ağız sütü yeni doğan bir buzağıya verilecek ilk ve en önemli gıdadır. Çünkü bu süt bir başka şekilde sağlanması mümkün olmayan bağışıklık maddelerini içerir. Bağışıklık maddeleri buzağının sağlığı ve yaşama gücü üzerine oldukça etkilidir. Buzağılar enfeksiyöz hastalıklara karşı çok az ya da hiç bağışık olmayan bir biçimde doğarlar. Böylece buzağılar ancak ağız sütünü içerek pek çok enfeksiyöz hastalığa karşı direnç sağlarlar. Ağız sütü buzağıları özellikle solunum sistemi hastalıklarına ve isale karşı korur.
Yapılan çalışmalarda kaliteli ve yeterli miktarda ağız sütü alan buzağıların ilk 3 aylık yaşam döneminde hayatta kalma oranı % 95 iken, yetersiz ya da hiç ağız sütü içmeyenlerde bu oran % 30 olarak bulunmuştur. Bu sebepten buzağının zamanında ve yeterli miktarda ağız sütü içerek sağladığı bağışıklık onun hayatta kalması için çok önemlidir. Gerçek ağız sütü sadece ilk sağımdan elde edilir. Daha sonraki sağımlardan elde edilen ağız sütü ilk sağımdan elde edilene göre besin maddeleri ve bağışıklık maddelerince daha fakirdir.
Yeni doğmuş bir buzağının hastalıklara direnci ağız sütünün kalitesi ve veriliş zamanlaması ile yakından ilişkilidir.
Ağız sütünün veriliş zamanlaması,
buzağı hastalıklara karşı yok denecek kadar bağışık biçimde dünyaya geldiğinden dolayı önemlidir. Buzağılar tarafından içilen ağız sütündekibağışıklık maddeleri barsaklardan emilerek kana karışırlar. Böylece buzağıyı hastalık ve enfeksiyonlara karşı korumaya başlarlar. Emilen bağışıklık maddesi miktarı doğrudan ağız sütünün veriliş zamanı ile etkilenir. Bağırsakların bağışıklık maddelerini emme yeterliliği zaman ilerledikçe hızlı bir biçimde düşer. Doğumu izleyen ilk 24 saatin sonunda doğumun ilk saatlerine göre buzağının bağırsaklarından bağışıklık maddesi emilim oranı % 90 oranında azalır. Bu nedenle ağız sütünün buzağıya verilişinde vakit geçirilmemelidir. Ağız sütü mümkün olabilen en erken zamanda ya da en geç 2 saat içerisinde mutlaka verilmelidir. Ayrıca Ağız sütünün verilişi geciktiği zaman bağırsaklarda üreyen hastalık yapıcı mikroorganizmalar ağız sütünün yerine emilerek buzağıları hastalandırabilirler.
Ağız sütünün veriliş miktarı ve şekli:
Süt sığırı yetiştiricileri buzağılarının doğduktan hemen sonra ağız sütü aldıklarından emin olmalıdırlar.
Günlük ağız sütü tüketimi buzağının canlı ağırlığının % 10’ u kadar olmalıdır.
Yeni doğmuş buzağıların ağız sütü ile beslenmelerinde dikkat edilecek noktalar şu şekilde özetlenebilir;
a- Ana hayvanın meme bölgesi temiz olmalıdır
b- İlk birkaç saat içersinde 2-2,5 litre ağız sütü verilmelidir
c- İlk gün mutlaka 4-6 litre civarında ağız sütü verilmelidir
d- Buzağıya ağız sütü doğduktan 15 ila 30 dak. içersinde verilmeye başlanmalıdır
e- Ağız sütü 3 öğünde verilmelidir
Normal Süt (Tam Yağlı Süt) :
Buzağılar doğduktan sonra 4 gün kadar ağız sütü ile beslenmeli ve takiben normal süte geçilmelidir. Verilecek günlük normal süt miktarı buzağı canlı ağırlığının % 10’u kadar olmalıdır.
Aşırı süt içirilmesi ile sütün miktar ve kalitesindeki ani değişmeler sindirim bozukluklarına ve ishale yol açabilir. (Aşırı süt beyaz ishal )
Ayrıca aşırı süt içirilmesi buzağıların buzağı başlangıç yemi gibi kuru yemlere olan ilgisini azaltarak sütten kesilme zamanını da uzatır.
Diğer taraftan buzağılara normal olarak günlük verilmesi gerekenin çok altında süt içirilmesi gelişme geriliklerine sebep olur.
Sağlıklı bir gelişme ve süratli canlı ağırlık artışı sağlanabilmesi bakımından işkembenin bir an önce geliştirilmesi gerekmektedir. Buzağılar 4 adet mideye sahip olmalarına rağmen yaşamlarının ilk haftalarında tek mideli özelliği gösterirler.
Buzağılarda Sindirim Gelişimi-Yem İlişkisi :
Buzağılarda işkembe gelişimi ne kadar süreyle süt verildiğine ve tüketilen süt miktarına, buzağı başlangıç yemi gibi kuru yemlerin verilmeye başlandığı zamana ve tüketilen kuru yem miktarına bağlıdır.
Genç buzağılarda süt gibi sıvı maddeler işkembeye uğramadan doğrudan gerçek mideye (şirden) geçerler. Bu nedenle sütün işkembe gelişimi üzerine bir katkısı yoktur. Ancak sütün gereğinden fazla ya da uzun süreli olarak buzağılara verilmesi tokluk hissi yaratarak işkembe gelişimi üzerine son derece etkili olan aralarında buzağı başlangıç yeminin de bulunduğu kuru yemlere olan ilgiyi azaltır. Böylece daha az kuru yem tüketen buzağıda işkembe gelişimi yavaşlar ve gecikir.
Yeni doğmuş buzağılarda işkembe gelişiminde öncelik papilla gelişmesine verilmelidir. Papillalar işkembe içinde yer alan parmak benzeri çıkıntılara sahip yapılardır. Papillaların görevi işkembe içersinde mikroorganizmalar vasıtasıyla sindirilen yem maddelerini emerek kana vermektir. Böylece işkembesinde papillaları gelişen buzağı daha fazla sindirilmiş besin maddesini kana verir.
İşkembede bulunan papillaların en süratli gelişmeyi enerji ve besin maddelerince zengin buzağı başlangıç yemlerinin verilmesiyle sağladıkları ortaya konulmuştur. İşkembe papillaları iyi gelişmiş bir buzağı tüketmiş olduğu yemlerden maksimum düzeyde yararlanır. Bu nedenle buzağılara 6 günlük olduktan sonra tam yağlı süt ve buzağı başlangıç yemi verilmesine başlanmalıdır. Buzağı başlangıç yemleri buzağılara 6 günlük yaştan başlanılarak dilediği kadar yiyebileceği biçimde önlerine 2,5 ay süreyle konulmalıdır.
Buzağı başlangıç yemi verilmeye başlandığı ilk günlerde buzağı tarafından tüketilmeyebilir. Tüketimi teşvik edebilmek için buzağı alışana kadar günde birkaç defa bir avuç dolusu buzağı başlangıç yeminin buzağının ağzına elle konulması yararlı olacaktır. Buzağı başlangıç yemlerinin kesinlikle pelet formda olması tercih edilmelidir.
Maalesef ülkemizin birçok yöresinde buzağı başlangıç yeminin önemi henüz anlaşılamamıştır. Bazı yetiştiriciler ısrarla süt emme dönemindeki buzağılarına protein ve enerjice daha fakir olan besi yemi ya da arpa vermektedirler. Bu tip uygulamalar buzağılardan istenen gelişmenin tam olarak alınamamasına yerel tabir ile güdük kalmasına sebep olur. Buzağılar iki buçuk aylık yaşa ulaştıktan sonra buzağı büyütme yemlerine geçiş yapılması tavsiye edilmektedir. Buzağı büyütme yemleri 2,5 ila 6 aylık yaşlar arasında rahatlıkla kullanılabilir.
Buzağı büyütme yemleri 100 kg canlı ağırlığa 1,5 kg hesabı ile buzağı başlangıç yeminden yavaş geçiş ile canlı ağırlığa göre 3-5 kg / günlük verilebilir.
Kaba yemler fiziksel yapılarından dolayı buzağılarda işkembe kaslarının gelişmesi üzerine etkili yem maddeleridir. Buzağılarda kullanılabilecek en iyi kaba yem yonca kuru otudur.
Buzağılara 6-7 haftalık yaştan itibaren serbest biçimde yonca kuru otu verilmesine başlanmalıdır.
Bazı yetiştiriciler buzağılarına 1 haftalık olduktan sonra kaba yem vermeye başlamaktadırlar. Bu uygulama süratli ve sağlıklı bir işkembe gelişimi açısından arzu edilen bir durum değildir. Çünkü zamanından önce buzağılara kaba yem verildiğinde buzağı buzağı başlangıç yemlerine göre oldukça hacimli olan bu tip yemleri belli miktarlarda tüketmesi ile düşük bir fiziksel kapasiteye sahip işkembe çok kısa sürede dolacaktır. Bu durum ise papilla gelişimine çok katkısı olan buzağı başlangıç yemlerinin fiziksel sınırlamalar nedeniyle yeterince tüketilmesine engel olacaktır.
Buzağılarda kaba yeme başlama yonca kuru otundan tarafa olmalıdır. Verilecek yonca kuru otu çiçeklenmenin 1/10 olduğu dönemde biçilmiş olmalıdır. Bazı yetiştiriciler yoncanın buzağılarda ishale yol açtığını ve bu nedenle uzun süre buzağılarına yonca vermekten kaçındıklarını söylemektedirler. Bu durum ancak yonca çok erken dönemde biçildiği zaman meydana gelebilir. Çünkü erken dönemde biçilen yonca isal yapıcı bir madde olan ogzalik asidi yüksek miktarda içermektedir.
Saman gibi kötü kaliteli yemler ile sulu kaba yemler, taze çayır ve mera otları ile silajlar buzağı 2,5-3 aylık yaşa gelinceye kadar tüketime sunulmamalıdır. Yine silajlar, pancar posası gibi suca zengin yemler içeride yer kaplamakta ve buzağıların kuru yemleri daha az tüketmesine yol açarak iyi gelişmesini engellemektedirler. Ayrıca taze çayır otları ve meralar da küçük yaştaki buzağılarda benzer etkilerin yanı sıra çeşitli sindirim bozukluklarına da yol açabilmektedirler. Bu tip yemlerin buzağılara verilme zamanı en erken 2,5-3 aylık yaştan sonra olmalıdır.
Su:
Bol ve temiz bir su yaşamın ilk haftasından itibaren buzağılara sağlanmalıdır. Aksi halde buzağıların işkembe gelişimi için son derece önemli olan buzağı başlangıç yemi ve kuru ot tüketimleri büyük ölçüde düşürülmüş
olacaktır. Bir kısım yetiştirici buzağının içtiği sütün önemli bir kısmının zaten sudan ibaret olduğunu ve bu nedenlesu ihtiyacının karşılandığını düşünmektedirler. Oysa buzağı tarafından içilen süt yukarıda da belirtildiği gibi işkembeye uğramadan geçmektedir. İşkembede mikrobiyal bir faaliyet vardır ve bu faaliyetin sürdürülebilmesi için daha doğrusu alınan yemleri sindiren yararlı mikroorganizmaların iyi gelişebilmeleri için suya ihtiyaç duyulmaktadır. Su buzağıların önünde dilediği kadar içebileceği şekilde devamlı olarak bulundurulmalıdır. Suyun öğünlü olarak verilmesi durumunda buzağılar bir anda fazla miktarlarda su tüketebilirler ve bu da ishallere ve karın sarkmalarına neden olabilir. Bir kısım yetiştiriciler erken yaşlarda buzağılara su verildiğinde isal gibi sindirim bozuklukları ile kan işeme gibi problemlerin ortaya çıktığını söylemektedirler. Bu olayın sebebi suyun buzağılara soğuk ve öğünler şeklinde verilmesinden kaynaklanmaktadır. Çünkü su öğünler halinde verildiğinde buzağı suyu süt sanmakta ve büyük bir iştahla süratli bir şekilde tüketmektedir. Böyle olunca da az önce sözünü ettiğimiz isal problemleri ortaya çıkmaktadır. En iyi çözüm temiz ve fazla soğuk olmayan bir suyun her zaman içilebilecek şekilde 1 haftalık yaştan itibaren buzağıların önünde bulundurulmasıdır. Kesinlikle bu uygulamadan kaçınılmamalıdır.
Ekonomik açıdan buzağıları mümkün olduğunca erken sütten kesmek doğru bir uygulamadır. Sütten kesme işlemi birden bire ya da kademeli olarak yapılabilir. Fazla miktarda süt içen buzağılar sütten kademeli olarak kesilmelidir. Ancak burada dikkat edilecek en önemli nokta sütten kesilecek buzağının en az günde 700-800 gr civarında buzağı başlangıç yemi tüketiyor olmasıdır. Sütten kesim sırasında buzağıların buzağı başlangıç tüketimleri izlenmeli üst üste iki gün boyunca en az 700-800 gr buzağı başlangıç yemi tükettiği saptanan buzağılar sütten kesilmelidirler.
BUZAĞILARDA İSHALİ ENGELLEMEK İÇİN ;
1- Buzağılar doğar doğmaz ağız sütü yarım saat içinde, en geç 2 saat içinde mutlaka verilmelidir.
2- Doğan buzağılar ayrı ayrı buzağı bölmelerinde bulundurulmalıdır. Özellikle bir arada
bulunan buzağılar emme refleksi nedeniyle kulak , kuyruk gibi yerleri emerek enfekte olur ve ishal ile sonuçlanır.
3- Buzağı bölmelerinde zemin tahta ızgaralı olmalı, temiz ve bol yataklık
bulundurulmalıdır.
4- Buzağı barınakları havadar ve rutubetsiz olmalıdır.
5- Barınaklarda kullanılan tüm malzeme sık sık temizlenip ilaçlanmalıdır.
6- Buzağının kesilen göbek kordonuna ilk iki gün ve günde iki defa tentürdiyot ve sülfamit- antibiyotik toz tatbik edilmelidir.
7- Bakıcı ve sağımcılar el ve giyim temizliğine dikkat etmelidir.
8- Buzağıların birbirini ve diğer şeyleri emme ve yalamalarına mani olunmalıdır.
9- Yeni doğan buzağıya ağız sütü mutlaka verilmeli ve bir günde verilen süt miktarı
buzağının doğum ağırlığının %10 ‘unu geçmemelidir. Buzağıya içirilen süt fazla yağlı
olmamalı, sıcaklığı 38 o C civarında olmalı ve her gün bu sıcaklıkta verilmelidir.
10- Gebe ineklere ; gebeliğin 7. ayından itibaren sepsisemi aşısı yapılmalı, buzağı doğar
doğmaz septisemi serumu uygulanmalıdır.
