Fabrika yemleri;
Fabrika yemleri; çuvallı ya da dökme olarak satılır. Çuvallı olanlarda çuvala dikilmiş olarak etiket bulunur. Dökme olanlarda ise gelen yemin irsaliyesi ile birlikte dökme yem etiketi bulunur.
Etiketlerde bazı analiz değerleri bulunur. Etiketlerde olan analiz değerleri genellikle protein , yağ , selüloz, kül, kalsiyum, fosfor gibi değerlerdir.
Yemdeki rasyonun kaynağı olan hammadde değerlerine göre rasyon, yani karışım oluşur.
Genellikle aynı protein değerindeki iki yem, hayvanda aynı sonucu vermez. Hatta, aynı protein değeri ve aynı metabolik enerjiye sahip iki yem de aynı sonucu vermeyebilir. Çünkü; protein, yağ gibi analiz değerlerinin kaynağı olan hammaddelere göre ya da kullanılan yem katkılarına göre yemin hayvandaki sonucu değişir. Kullanılan hammaddelerin analiz değerlerinin sindirilebilirlik, bypasslık gibi değerleri ile birlikte vitamin, mineral, aminoasit yükü gibi ayrıntılar, bunların eşik değeri aşan değerleri de yemde iki marka yem arasında farklılık olmasının sebeplerindendir.
Fabrika yemlerindeki metabolik enerji hakkında ;
Yemlerde bahsedilen metabolik enerji değeri; protein, kül, selüloz, nişasta gibi laboratuarda ölçülebilir bir analiz değeri değildir. Bir formüldür. Alderman, TSE, MAFF gibi çeşitli isimlerle belirtilen formüllerdir.
Yem yönetmeliğinde ruminantlar için standart bir enerji formülü yoktur. Firmalar enerji değerini belirtir şekilde sayılar yazıyorlar. Etikette doğrudan enerji yazarak belirtilenler dışında genelde yazılan değerler resmi taahhütler değildir.
Metabolik enerjiyi belirten formüller, protein, kül, selüloz gibi laboratuar analiz değerlerinin içeriğinde olduğu formül hesabı ile bulunur. Her formülde farklı enerji değerleri oluşur.
Yemdeki enerjiyi yalnızca yağ ya da nişasta analizlerine göre değerlendirmek doğru değildir. Çünkü rasyon dengesine göre değişir şekilde belli yağ miktarını aşan yağ değerleri hayvanda metabolik sıkıntılar yapar.
Nişastanın fazlası asidoz, laminit, timpani gibi hastalıklar yapabilir. Ayrıca normal sınırlarda nişasta değerlerinde de nişasta değerini veren kaynağın yavaş nişasta ya da hızlı nişasta olmasına bağlı süte ya da kilo artışına etkisi farklılaşır.
Metabolik enerji karşılaştırması aynı marka yemin farklı çeşitleri arasındaki farklılığı kıyaslamak için kullanılabilir. Ancak, hangi yem fabrikasının hangi formül üzerinden metabolik enerji hesabı yaptığını bilmediğimiz için farklı markaları metabolik enerji hesabı üzerinden karşılaştırmak çoğunlukla doğru sonuç vermez. Farklı marka yemlerde metabolik enerji kıyaslaması yapmak için aynı formül üzerinden metabolik enerji hesabını sizin yapmanız lâzım.
Pelet yem alıyorsak;
Çok tozlu olmamalı.
(Yem fabrikasında pelet eleğinde sıkıntı olması ya da pelet makinasının toz kaçırması durumunda bu tür durumlar olabiliyor.)
Küçükbaş hayvanlar tozlu yemleri yemek istemezler.
Sığırlar da özellikle yemleri üfleyerek yemelerinden dolayı çok ince, toz olan yemleri iştahsız yer. Ya da daha önce tozsuz olarak yediği pelet yemler yerine, tozlu pelet gelince yem yabancılaması nedeniyle iştahsız yeme olabiliyor. Aşırı toz olması, özellikle un gibi toz olması halinde konstipasyon rahatsızlığı gibi sindirim sistemi sıkıntısına sebep olabilir.
Pelet yem yapışması, topaklanması olmamalı
(Yem fabrikasında özellikle soğutucu ile ilgili arızalarda bu tür durumlar olabiliyor.)
Nemli ve yapışma, topaklaşma olan pelet yem fazla durmaz. Çabuk küflenme olur. Küfün düşük miktarı hayvanlarda verim kaybına, iştah azalmasına sebep olur. Küf miktarına bağlı olarak diarre dediğimiz ishale, timpani dediğimiz şişkinliğe sebep olabilir.
Toz yem alıyorsak;
Nemli olmamasına dikkat etmeliyiz. Ancak burada nem ile melas miktarının fazlalığı karıştırılmamalı.
Toz yemde fazla melastan kaynaklı yapışmalar ya da topaklanmalar olabilir. Melas fazlalığı yemi küflendirmez. Nem fazlalığı yemi küflendirir. Pelet yemde belirttiğimiz küflenmeden kaynaklı sıkıntılar toz yem içinde geçerlidir.
Sığırların Toz yemlerinde özellikle diri dane kaçıntısı olmamasına dikkat etmeliyiz. Arpa, buğday gibi tahıllar, yem fabrikasında kırıcıda büyük elek kullanılması, ya da kullanılan eleğin hasarlı olması sebebiyle yemler tane kaçıntılı olabiliyor.
Yemde tane kaçıntıları, sığırlarda dışkı ile diri atmalara sebep olabiliyor. Bu da yemden yararlanmayı azaltıyor.
Ancak bu durum küçükbaşlar için geçerli değildir. Yem içerisinde tane kaçıntıları ve diri taneli yemler küçükbaşlar için uygundur. Tamamı diri olan yemler koyunların hayvanların erişkinlerinde kullanılabilir. Ancak, kuzularda ya da keçilerde tamamı diri yemler kullanılmamalı kuzularda pelet ya da daha ince elekten geçmiş ince yapılı yemler kullanılmalı.
Keçilerde ise kısmi kırımlı ya da büyük elekli kırımlar uygun olur.
Fabrika yemlerini, kullanılacak hedef hayvana göre yedirmeliyiz.
Fabrika yemlerini, kullanılacak hedef hayvana göre çeşidini belirlemek, yedirmek, en verimli sonucu verecektir.
Besi başlangıç yemini besinin başlangıcındaki besi sığırına, süt yemini süt hayvanına vermeliyiz. Laktasyon dediğimiz sağım döneminde özellikle bu dönemin pik döneminde yani doğum sonrası ilk 90-100 günde daha protein ve enerji ağırlıklı yemler, kuru dönemde yani sağım yapılmayan doğuma son 2 aylık dönemde ise protein ve enerji yönünden daha düşük olan yemler kullanılmalıdır.
Ayrıca bu yemlerin kullanım miktarları da önemlidir.
Meselâ, ineklerde sağım döneminde her 2-2,5 kg süte 1 kg yem verilmelidir. Yüksek verimli ineklerde +1 kg verim payı da eklenmelidir.
Tam miktar tesbiti için her 2,5 kg süte 1 kg yemi verdikten sonra her gün 0,5 kg yem artışına karşın süt artışı devam ediyorsa aynı miktar yem artırmaya devam edilir. Süt verim miktarının sabitlendiği yer. Yemde denge noktasıdır.
Bu miktar kullanılan kaba yeme göre değişir. Kaliteli kaba yemlerde fabrika yemi miktarı düşer, saman gibi kalitesiz kaba yem kullanımında ise fabrika yemi miktarı artar.
Fabrika yem rasyonuna göre verim farklılıkları olur.
Yem geçişlerine dikkat etmeliyiz
Fabrika yeminde yeni bir markaya geçiyorsak ya da yeni parti yem yediriyorsak sindirim sistemini yeni yeme alıştırmak için mutlaka 1 haftalık kademeli geçiş yapmalıyız.
Özellikle toz, pelet, granül yem gibi yem formu da farklı ise, bu süre biraz daha uzatılmalıdır. Yem değişiminde direkt geçişler iştahsız yeme, ishal, verim düşüklüğü gibi sıkıntılar yapabilir.
Yemleri koyduğumuz yere dikkat etmeliyiz.
Fabrika yemlerini serin, kuru ve altında ızgara olup yem hava alacak şekilde depolamalıyız ki yemin depoda bozulmadan kalma süresini uzatalım.
Fabrika Yemi Kalitesi Kadar Kaba Yem Kalitesi de Önemlidir.
Karma yem olarak fabrika yeminden yeterli yararlanım sağlamak için ruminantlarda kaliteli kaba yemler olan mısır silajı, yonca, fiğ, korunga, reygrass (italyan çimi) gibi kaliteli kaba yemlerle birlikte TMR rasyonları yani kaba yem + konsantre yem rasyonları oluşturmak gerekir.
Kaba yem ne kadar kaliteli ise konsantre yemden yararlanma o oranda artar. Kaba yem ne kadar kaliteli ise konsantre yeminde kalitesi ile birlikte toplam yem rasyonu yani TMR o kadar kalitelidir.
