– Metabolik profil testi sürüdeki durumu tanımlamak için yürütülen bir dizi özel analitik testtir.
– İlk Metabolik Profil Testi, 1960`lı yıllarda İngiltere`de kullanılan Compton Metabolik Profil Testi’ dir.
– Metabolik Profil’, kanın biyokimyasal bileşenlerinin analizini ifade eder ve süt ineği sürülerinde besinsel ve metabolik problemlerin önlenmesi ve değerlendirilmesi için kullanılır.
– Metabolik profil testinin uygulanması ile birlikte sağılan bir hayvanın sütten kesilip dinlenme dönemi olan kuru döneme girmesinden, doğum yapıp tekrar süt vermeye başlayıp tekrar kuru döneme girmesine kadar hayvanların vücut için enerji gereksinimleri, verim düzeyleri ve metabolik durumları hakkında bilgi edinilmektedir.
– Geçiş dönemi, doğumdan önceki ve sonraki üçer haftalık periyodu kapsamaktadır.Süt ineklerinde metabolik profildeki değişimler, gebeliğin 7. ayından itibaren başlar ve laktasyonun 2.-3. aylarına kadar devam eder. Süt ineklerinde metabolik ve beslenme bozukluklarını önlemek ve değerlendirmek için kandaki biyokimyasal parametrelerin analizleri yapılarak metabolik profil ortaya çıkartılabilir.
– Geçiş dönemi, inek için en stresli dönemdir. Hastalıkların yaklaşık %75’i bu dönemde meydana gelmektedir. Bu kritik dönemde metabolik hastalıkların meydana gelme olasılığına karşı önceden bir fikir sahibi olmak fertilite ve beslenme durumunu değerlendirmek amacıyla metabolik profil testleri yapılmaktadır.
– Metabolik profil testi sürünün besin durumu hakkında bilgi verir:
– Metabolik profil test hastalıklara karşı muhtemel tehlikelerin belirlenmesine katkı sağlar.
– Metabolik profil test hastalık durumunun erken dönemde belirler.
– Özellikle enerji dengesini değerlendirmek için, esterleşmemiş yağ asiti (NEFA) ve beta hidroksi butirik asit (BHBA) değerleri geçiş döneminde hayvanların sağlık durumunu ve potansiyel hastalık durumunu tespit etmede en önemli parametrelerdir. Erken laktasyondaki süt ineklerinde Negatif Enerji Balansı (NEB) metabolik durumun değişmesi ile ilişkilidir.
– İneklerde metabolik profil testleri kuru dönemin 10 – 30. günlerinde, doğuma 3 – 21 gün kalan ineklere, doğum sonrası 3 – 30. Günlerde ve laktasyonun pik dönemindeki ineklere uygulanır. Örneklemenin maliyeti nedeniyle sadece doğuma 7-10 gün kalan gruptaki inekler ile doğumu izleyen 14. güne kadar yapılabilir. Her gruptaki 7-10 inekten kan alınarak belirli metabolik profil parametrelerine bakılır. Her gruptaki ineklerden alınan örneklerin test sonuçları ortalama değerler ile karşılaştırılır ve yorumlanır. Test sonucu değerler ile normal değerlerin altında veya üstünde olmasına hastalık riskleri değerlendirilir. Bir sürüde metabolik profil testleri yaz, sonbahar ve kış aylarında yılda 3 kez uygulanır. Sürüde önemli sağlık ve dölverimi sorunları bulunması durumunda ekstra test yapılabilir.
METABOLİK PROFİL TEST ‘inde kullanılabilen kan parametreleri :
Enerji Değerlendirmesi;
NEFA → Esterleşmemiş yağ asitleri
BHBA → Beta Hidroksi Bütirik Asit
Glikoz
Kolesterol
Protein Değerlendirmesi;
BUN → Kan Üre Azotu
Total Protein
Albümin
Kreatin Kinaz
Karaciğer Fonksiyonlarının Değerlendirilmesi ;
AST → Aspartat aminotransferaz
GGT → Gama Glutamil Transferaz
SDH → Sorbitol Dehidrogenaz
Minerallerlerin Değerlendirilmesi;
Kalsiyum (Ca)
Magnezyum (Mg)
İnorganik fosfor (P)
ÖRNEK BAZI PARAMETRELER VE ANLAMI :
NEFA → Esterleşmemiş yağ asitleri
– Esterleşmemiş yağ asitleri, rumende enerjinin ön maddeleri olarak rumen mikroorganizmaları tarafından üretilen asetik, propiyonik, bütirik asitlerdir. Karaciğerde eksik karbonları tamamlanarak glikoza dönüştürülür. Ruminantlardaki enerjinin ara maddeleri serbest yağ asitleridir.
– Değerler yüksek ise ; vücutta yüksek yağ mobilizasyonu, ketozis gibi durumların göstergesidir. Bu durumlar, enerji yetmezliğinde veya silajda bütirik asit yüksekse de karşımıza çıkar.
– Değerler düşükse; zayıf ineklerin göstergesidir.
– NEFA değeri doğuma doğru artar. Doğumla birlikte düşer.
– Laktasyonun pik döneminde esterleşmemiş yağ asitleri kana çokça geçer. Keton cisimcikleri yükselir.
– Serum veya plazma NEFA konsantrasyonları çoğunlukla yemlemeden önceki sürede daha yüksek olmasına rağmen yemleme ile birlikte azalır. Serum ve plazmadaki konsantrasyon genellikle stabildir.
– Geçiş döneminde esterleşmemiş yağ asit düzeyi buzağılamadan 2-4 gün önce yükselmeye başlar ve buzağılamadan yaklaşık olarak 3 gün sonra en yüksek değere ulaşır.
BHBA → Beta Hidroksi Bütirik Asit
– Yağ asitlerinin kısmi olarak mitokondrilerde katabolize edilmesi sonucu ortaya çıkan üç keton maddesinden bir tanesidir.
– Beta hidroksi bütirik asidin kan serum ve plazma seviyesi <1mg/dL ile 40 mg/dL aralığındadır. Bir inekte gizli ketozis durumu varsa BHBA seviyeleri>14,5 mg/dL seviyesindeyken; klinik ketosiz şekillendiği durumlarda >26 mg/dL seviyesindedir. Beta hidroksi bütirik asidin kandaki konsantrasyonları yem tüketiminden sonraki ilk 3-5. saatlerde görülmektedir
– Doğumdan sonra laktasyonun ilk evrelerinde hayvanların sağlık durumunun izlenmesinde BHBA analizinden faydalanma daha güvenilir ve geçerlidir. Doğumdan hemen sonra ilk 2 haftada keton cisimciklerinin (BHBA) düzeyleri değerlendirilerek enerji dengesinin negatif olup olmadığının tahminin yapılması açısından ideal bir dönemdir.
Glikoz
– Glikoz; hücrelerin enerji metabolizmalarında ve sentez olaylarında kullanılan zorunlu bir substrattır. – Laktasyonun ilk evrelerinde kas dokusu gibi dokular insülin hormonuna karşı direnç gösterir. Bunun sebebi, meme bezlerinde daha fazla glikoz kullanılmasını sağlamak içindir.
– Yağ dokusunun insülin hormonuna olan direncinin artmasının bir sonucu olarak yağ asitlerinin mobilizasyonu, yani hareketliliklerinin arttığı ve kan dolaşımında NEFA konsantrasyonunun yükseldiği görülür.
– Değerler Yüksek ise ; Stres, aşırı nişasta, kolay çözünen nişasta sebepleri ile oluşabilmektedir.
– Değerler Düşük ise ; Aşırı enerji yetmezliği, ketozis, kısırlık, konsantre yem azlığı sebepleri ile oluşabilmektedir.
Sonuç olarak; metabolik profil testleri çiftlik hayvanı yetiştiriciliğinde; nedeni belirlenemeyen sürü hastalıklarında, infertilite sorunlarında, rasyonun daha düzenli ve yeterli hale gelmesinde, sürü yönetimini daha etkin kılma gibi daha birçok sorunu çözmede kullanılan spesifik testlerdir.
